Sztuka w dziele ewangelizacji. Refleksje po III Międzynarodowym Plenerze Plastycznym Trzebnica 2014

Piękno jako droga do spotkania z Jezusem

Nie tylko w Kościele, ale w świecie panuje „franciszkomania”, czyli zachwyt i podziw dla papieża Franciszka. Komentowane są jego gesty, słowa i sposób bycia. Oby za tym zewnętrznym aplauzem nadążała refleksja nad głębią jego nauczania.

Chciałbym odwołać się do programowego dokumentu papieża, jakim jest adhortacja apostolska „Evangelii gaudium” z 24 listopada 2013 roku. Cały numer 167 tego dokumentu został poświęcony „drodze piękna” (via pulchritudinis) jako drodze prowadzącej do spotkania z Jezusem Chrystusem. Ojciec św. podkreśla i zachęca, aby „wszelka katecheza zwracała szczególną uwagę na «drogę piękna»”, „aby formacja w via pulchritudinis została włączona w przekazywanie wiary” i „aby każdy Kościół partykularny promował posługiwanie się sztuką w swoim dziele ewangelizacyjnym”. Franciszek zwraca także uwagę na to, że głoszenie Ewangelii Chrystusa „jest nie tylko rzeczą prawdziwą i sprawiedliwą, ale także piękną”, dlatego „trzeba mieć odwagę znajdowania nowych znaków, nowych symboli, nowych sposobów przekazywania Słowa, nowych form piękna pojawiających się w różnych kręgach kulturowych, łącznie z niekonwencjonalnymi formami piękna, które mogą być mało znaczące dla ewangelizatorów, ale stały się szczególnie atrakcyjne dla innych”. Dawanie świadectwa o ukrytym pięknie i obecności przyczynia się do wzbudzania lub przywracania nadziei.

Wśród Trzebnickich Wzgórz

Przywołanie nauczania papieża Franciszka wydaje się istotne, by właściwie zrozumieć doświadczenie III Międzynarodowego Pleneru Plastycznego Trzebnica 2014, który odbył się w dniach 14-24 sierpnia br. Wzięło w nim udział 14 artystów z Polski, Ukrainy i Niemiec: Joanna Błońska (Sokołów Podlaski), Stanisław Gnacek (Wrocław), Oleksii Khomych (Charków), Janina Knap (Warszawa), Anna Krzyżowska (Drawsko Pomorskie), Marta Lukiv-Lyubytska (Lwów), Janusz Łozowski (Małkowice k. Wrocławia), Mieczysław Maławski (Lwów), Ewa Mroczek (Trzebnica), Anna Nowińska (Sopot), David Pawelczyk (Berlin), Natalia Skrynnyk (Krasnohrad k. Charkowa), Luba Szewczuk-Kushpit (Lwów) i Krystyna Wantuch (Sopot). Artyści biorący udział w plenerze na co dzień posługują się w swojej twórczości różnorodną techniką. Jest to malarstwo, obrazy w metalu, tkanina artystyczna, biżuteria artystyczna, grafika. Wielu z nich szczyci się udziałem oraz nagrodami w krajowych i międzynarodowych wystawach, jest profesorami renomowanych uczelni w Polsce i na Ukrainie.

Organizatorami tegorocznego pleneru były: wspólnota zakonna salwatorianów w Trzebnicy, parafia pw. św. Bartłomieja Apostoła i św. Jadwigi w Trzebnicy, Starostwo Powiatowe w Trzebnicy, Starostwo Powiatowe we Wrocławiu, Gmina Trzebnica i Hotel Trzebnica. Patronatem medialnym objęły to wydarzenie: Gość Niedzielny, Radio Rodzina i Panorama Trzebnicka. Nad przygotowaniem i sprawnym przebiegiem pleneru czuwali kuratorzy, czyli ks. Bogdan Giemza SDS, pomysłodawca pleneru oraz Janusz Łozowski.

W trakcie trwania pleneru odbyły się dwa spotkania autorskie z artystami w „kawiarni jadwiżańskiej” w domu pielgrzyma przy bazylice, gdzie byli zakwaterowani artyści. Przewidziano również wyjazd do Wrocławia, a w nim m.in. zwiedzanie Panoramy Racławickiej i Ostrowa Tumskiego oraz wyjazd do Bagna, gdzie mieści się Wyższe Seminarium Duchowne Salwatorianów.

W ostatnim dniu pleneru odbyło się spotkanie artystów z ks. bp. Andrzejem Siemieniewskim z Wrocławia oraz panią Ewą Mańkowską, wicewojewodą dolnośląskim oraz wernisaż poplenerowy, który został połączony z festynem parafialnym „Bartłomiejki”. Można było wtedy nie tylko podziwiać, ale także zakupić prace artystów. Niestety pogoda w tym roku nie sprzyjała zachwytowi nad ich twórczością.

„Bezszelestna ewangelizacja”

Antoine de Saint Exupéry napisał: „Jeżeli chcesz zbudować statek, nie przywołuj mężczyzn, żeby zdobyć drewno i rozdzielić pracę, ale rozbudź w nich tęsknotę za otwartym, nieskończonym morzem”. W czasie trwania pleneru ważne było tworzenie nowych dzieł, ale chyba największym kapitałem uczestnictwa w nim są zadzierzgnięte czy umocnione więzi przyjaźni i serdeczności, bo zaufanie jest jak zapałka, drugi raz jej nie zapalisz. Niektórzy z artystów znali się już wcześniej, inni spotkali się po raz pierwszy i dopiero poznawali się. Należy podkreślić, że już od pierwszego dnia pomiędzy uczestnikami zrodziła się niezwykle serdeczna atmosfera, mimo różnic wieku, narodowości czy wyznania. Budowaniu wzajemnych relacji służyły rozmowy przy stole, śpiew przy akompaniamencie gitary jednego z artystów czy wieczory poetyckie połączone z recytacją wierszy. Ze współczuciem słuchaliśmy opowiadań uczestników z Ukrainy o bolesnych wydarzeniach związanych z agresją Rosji na Krym i kolejne obszary tego państwa.

W czasie pleneru artyści mieszkali i tworzyli w domu pielgrzyma, znajdującym się opodal Międzynarodowego Sanktuarium św. Jadwigi Śląskiej. Możliwość korzystania z domowej kaplicy, modlitwy w bazylice była - jak podkreślali w rozmowach niektórzy artyści - bardzo ważnym elementem duchowym uczestnictwa. Także możliwość codziennych i bezpośrednich spotkań oraz rozmów z księdzem była dla wielu nowością. Całość tego duchowego klimatu pleneru można nazwać „bezszelestną ewangelizacją”.

Ks. Bogdan Giemza SDS

www.trzebnica.sds.pl